Αρχίζει σήμερα στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής η συζήτηση των ρυθμίσεων για τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων.
Το νομοσχέδιο με τίτλο «Ενίσχυση του Δημοσίου Πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων» το οποίο περιλαμβάνει συνολικά 205 άρθρα θα εισαχθεί στην Ολομέλεια της Βουλής για συζήτηση και ψήφιση το διήμερο 7 και 8 Μαρτίου.
Η συνοδευτική αιτιολογική έκθεση σημειώνει μεταξύ άλλων ότι με τις διατάξεις «αντιμετωπίζονται για πρώτη φορά κατά τρόπο συνεκτικό επί τη βάσει των σχετικών συνταγματικών επιταγών, ερμηνευόμενων σε συνδυασμό με το ενωσιακό δίκαιο, τα ζητήματα που άπτονται της παροχής υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης στο σύγχρονο και διασυνοριακό πλαίσιο αυξημένης κινητικότητας. Ειδικότερα, θεσπίζεται το νομοθετικό πλαίσιο για την αδειοδότηση της εγκατάστασης και λειτουργίας στην Ελλάδα παραρτημάτων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της αλλοδαπής υπό τη μορφή Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (Ν.Π.Π.Ε.), με σκοπό την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης και την απονομή τίτλων σπουδών κατά τρόπο σύμφωνο με τον συνταγματικό προορισμό της ανώτατης εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 16 Συντάγματος «5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Tα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Kράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους…».
Οι επίμαχες συνταγματικές διατάξεις εισήχθησαν για πρώτη φορά το 1975 στο Σύνταγμα από την Ε’ Αναθεωρητική Βουλή, η δε νομική φύση των πανεπιστημίων ως ν.π.δ.δ. θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1968 με το δικτατορικό Σύνταγμα. Από τα πρακτικά των συζητήσεων του δικτατορικού Υπουργικού Συμβουλίου προκύπτει ότι το στρατιωτικό καθεστώς, προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα τελούν υπό τον έλεγχό του, ανήγαγε σε συνταγματικό κανόνα τη νομική φύση των πανεπιστημίων ως ν.π.δ.δ., παρότι ορισμένα από αυτά προήλθαν από μη κρατικές/ιδιωτικές πρωτοβουλίες (όπως η Πάντειος Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, οι Ανώτατες Βιομηχανικές Σχολές Θεσσαλονίκης και Πειραιώς).
Οι διατάξεις του Συντάγματος παρουσιάζουν εξελικτική πορεία, δεν είναι σε καμία περίπτωση στατικές, και επιβάλλεται να ερμηνεύονται δυναμικά, ώστε το Σύνταγμα να προσαρμόζεται στις σύγχρονες μεταβαλλόμενες οικονομικές, κοινωνικές, τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις, δηλαδή να προσαρμόζεται το νόημα των συνταγματικών διατάξεων στις μεταβαλλόμενες σύγχρονες πραγματικές και νομικές συνθήκες. Η δυναμική, άλλωστε, ερμηνεία των συνταγματικών διατάξεων πραγματοποιείται μέσω της ιστορικό-εξελικτικής και τελολογικής ερμηνείας τους, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στην εθνική, αλλά και στην ενωσιακή έννομη τάξη. Η δυναμική, μάλιστα, ερμηνεία επιφέρει μία «άτυπη» αλλαγή του Συντάγματος, η οποία αντιδιαστέλλεται από την «τυπική» αλλαγή του, η οποία επέρχεται μέσω της διαδικασίας της συνταγματικής αναθεώρησης, με τους όρους που το ίδιο προβλέπει.
Σε αυτό το εξελισσόμενο πλαίσιο, το Συμβούλιο της Επικρατείας, ως ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, και πυλώνας της ερμηνείας των συνταγματικών διατάξεων υπό το πρίσμα των ενωσιακών αρχών και ελευθεριών, ήδη με σειρά αποφάσεών του, παρά τη γραμματική διατύπωση του συνταγματικού κειμένου, ερμήνευε τελολογικά ενόψει των σύγχρονων δεδομένων την παρ. 4 του άρθρου 16 του Συντάγματος, όταν ετέθη ζήτημα συνταγματικότητας της επιβολής διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων (ΣτΕ Ολ. 2411/2012). Ειδικότερα, κρίθηκε ότι όταν ο συντακτικός νομοθέτης θέσπισε με το Σύνταγμα του 1975 το εν λόγω κοινωνικό δικαίωμα και για την ανώτατη εκπαίδευση είχε υπόψη το θεσμικό πλαίσιο και το κόστος λειτουργίας των προπτυχιακών σπουδών ενώ απουσίαζαν από τα ελληνικά πανεπιστήμια οι μεταπτυχιακές σπουδές και το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο. Ενόψει αυτού, ως προς τις μεταπτυχιακές σπουδές εναπόκειται στην εκτίμηση του κοινού νομοθέτη, να επιβάλλει στους μεταπτυχιακούς φοιτητές δίδακτρα, για την κάλυψη του κόστους λειτουργίας των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών. Περαιτέρω, τα τελευταία, ιδίως, είκοσι πέντε χρόνια το ΣτΕ καλλιεργεί την εξωστρέφειά του, έχοντας αναπτύξει διάλογο με το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) μέσω διατύπωσης προδικαστικών ερωτημάτων και της απάντησης σε αυτά ή μετά από προσφυγές κατά της Ελλάδας.
Ειδικά ως προς την αναγνώριση τίτλων σπουδών της αλλοδαπής, το ΣτΕ, με πιο πρόσφατες τις υπ’ αρ. 178-179/2023 αποφάσεις του, έχει αναγνωρίσει την επαγγελματική ισοδυναμία τίτλων τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης, οι οποίοι χορηγούνται από αρχές κρατών-μελών, ορισθείσες ως αρμόδιες από τη νομοθεσία του οικείου κράτους-μέλους, που πιστοποιούν πτυχίο πρώτου κύκλου σπουδών. Η δυνατότητα δε αυτή αναγνώρισης της «επαγγελματικής ισοδυναμίας» των τίτλων παρέχεται ακόμη και όταν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής της οδηγίας 2005/36/ΕΚ. Με τα δεδομένα αυτά το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει δεχθεί ότι, υπό το πρίσμα του ενωσιακού δικαίου, η ως άνω αναγνώριση δεν αντίκειται στο άρθρο 16 παρ. 5 και 8 του Συντάγματος, μεταβάλλοντας με τον τρόπο αυτό την παλαιότερη απόλυτη ερμηνεία των άνω συνταγματικών διατάξεων. Ως εκ τούτου, το Σύνταγμα, αναντίρρητα, αποτελεί ένα ζωντανό εργαλείο («living instrument»), το οποίο εξελίσσεται διαρκώς και πρέπει να ερμηνεύεται δυναμικά, ιδίως εντός του πλαισίου του δικαίου της Ε.Ε., με αποτέλεσμα κανόνες του δικαίου της Ε.Ε. να επανακαθορίζουν το νόημα και το περιεχόμενο ορισμένων διατάξεων του Συντάγματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί επίσης η παρ. 4 του άρθρου 4 του Συντάγματος που ορίζει ότι μόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται με ειδικό νόμο, το οποίο ερμηνεύεται σε συνδυασμό με το άρθρο 48 της Συνθήκης ΕΟΚ, με συνέπεια να επιτρέπεται σε πολίτες των άλλων κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως να διορίζονται σε θέσεις δημοσίων υπηρεσιών, ν.π.δ.δ. ή οργανισμών και επιχειρήσεων υπό τις ίδιες προϋποθέσεις και διαδικασίες που προβλέπονται για τους Έλληνες πολίτες, με εξαίρεση την προϋπόθεση της ελληνικής ιθαγένειας (ΣτΕ ΠΕ 522/2001 κ.ά.).
Η στάση του ΠΑΣΟΚ- ΚΙΝΑΛ
Τη στάση του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας, εξήγησε ο Νίκος Ανδρουλάκης τη Δευτέρα, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπος με κριτική και εντός του κόμματος. Χαρακτηριστική είναι η διαφωνία της Νάντιας Γιαννακόπουλου, η οποία δήλωσε ότι “δεν υπάρχει περίπτωση να καταψηφίσει το νομοσχέδιο”.
Σήμερα ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αναφέρθηκε σε συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ, στο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας, αναφέροντας μεταξύ άλλων.
«Η θέση είναι ίδια και δεν έχει αλλάξει. Συμφωνούμε – και το λέω και σήμερα από εδώ – να γίνουν μη κρατικά μη κερδοσκοπικά, -υπογραμμίζω μη κερδοσκοπικά-, με αναθεώρηση του άρθρου 16, όπως είναι η θέση του προγράμματός μας. Αυτό έλεγε ο Γιώργος Παπανδρέου. Αυτό λέει το πρόγραμμά μας τα τελευταία χρόνια, αυτό λέω κι εγώ. Αυτή είναι η θέση μας. Τα μεγαλύτερα μη κρατικά παγκοσμίως πανεπιστήμια ποια είναι; Είναι ιδιωτικά; Όχι. Το Χάρβαρντ, το Γέιλ, η Οξφόρδη; Τα μεγαλύτερα παγκοσμίως πανεπιστήμια είναι μη κρατικά μη κερδοσκοπικά γιατί επανεπενδύουν τους τεράστιους πόρους τους. Τι κάνει σήμερα η Νέα Δημοκρατία; Ένα fund κι ένα κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο του εξωτερικού θα συνεργαστούν, -λένε-, για να κάνουν δήθεν ένα μη κερδοσκοπικό στην Ελλάδα. Μα, ποιον κοροϊδεύουν;» σημείωσε ο κ. Ανδρουλάκης υποσημειώνοντας την πρόβλεψη του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για κερδοσκοπικό μητρικό εταιρικό σχήμα.
«Εμείς κάναμε ειδική εκδήλωση και διάλογο με πρυτάνεις, φοιτητές, με την κοινωνία των πολιτών. Έτσι φτάσαμε σε αυτήν τη θέση. Η Νέα Δημοκρατία κάνει διευθέτηση συμφερόντων. Εκμεταλλεύονται, επιπλέον, ότι πρέπει επιτέλους να γίνει. Συμφωνούμε. Να γίνει σύννομα με το Σύνταγμα. Δηλαδή, να αναθεωρήσουμε το άρθρο 16 και να επιτρέπονται – όχι να απαγορεύονται, εμείς είμαστε σοσιαλδημοκράτες, συνδιαμορφωτές-. Δηλαδή να συνδιαμορφώσουμε την αλλαγή του Συντάγματος, ώστε να επιτρέπονται τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά» συμπλήρωσε.
«Το Anatolia δεν είναι ένα πάρα πολύ καλό ίδρυμα; Το Deree, μαζί με το Alba, δεν είναι πολύ καλά; Ο νόμος του κ. Πιερρακάκη τους λέει: “αν θέλετε να μπείτε στο παιχνίδι των πανεπιστημίων, βρείτε ένα ξένο σύστημα για να μπείτε μέσα”. Αυτή τη στιγμή γίνονται συνταγματικοί ακροβατισμοί για να γίνει διευθέτηση συμφερόντων. Συνένοχο το ΠΑΣΟΚ δεν θα είναι. Δεν περίμενα αυτήν τη ρύθμιση, που είναι εξόφθαλμα διευθέτηση συμφερόντων. Περίμενα κάτι πιο στέρεο και αντικειμενικό. Εγώ είμαι υπουργός για να το αλλάξω; Εγώ βρήκα αυτά τα συμφέροντα να έρθουν να επενδύσουν στην Ελλάδα; Εγώ τους είπα πριν από ένα χρόνο να πάνε να πάρουν οικόπεδα και ΙΕΚ για να είναι έτοιμοι; Είμαστε σε άλλη χώρα;».
«Το πολιτικό σύστημα του λαϊκισμού κούρασε. Δεν συμμετέχω σε αυτόν τον λαϊκισμό. Λέω ξεκάθαρα: όχι στην ακινησία, ναι στην αναθεώρηση αλλά να γίνει με τέτοιο τρόπο που το δημόσιο πανεπιστήμιο να είναι προτεραιότητα. Στην Κύπρο, το 46% των φοιτητών φεύγουν στο εξωτερικό για να σπουδάσουν. Άρα δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα όπως επιχειρηματολογεί ο Υπουργός. Και κάτι τελευταίο: στην Ευρώπη το 85% των φοιτητών σπουδάζουν σε δημόσια πανεπιστήμια. Το υπόλοιπο 10% σε μη κρατικά – μη κερδοσκοπικά. Τα ιδιωτικά είναι ελάχιστα και παντελώς άγνωστα. Να το λέμε λοιπόν αυτό για να ξέρουμε που πάει την παιδεία η Νέα Δημοκρατία, την πάει εκεί που έχει πάει και την υγεία, στην απαξίωση, στις ανισότητες κι εμείς επειδή έχουμε μια άλλη ιδεολογία δεν μπορούμε να περπατήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση» κατέληξε ο κ. Ανδρουλάκης.
Η πρόταση για το «σκανδιναβικό μοντέλο»
Νωρίτερα πάντως, το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, με του τομεάρχη Παιδείας Στέφανου Παραστατίδη, είχε δημοσιοποιήσει την πρόταση του κόμματος για τα μη κρατικά πανεπιστήμια με βάση το «σκανδιναβικό μοντέλο»:
Το ΠΑΣΟΚ, παραμένοντας πιστό στην καταστατική του θέση υπέρ της λειτουργίας μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στη χώρα μας, τα οποία θα πρέπει να συνυπάρχουν και να συμπληρώνουν και όχι να ανταγωνίζονται το υπάρχον δημόσιο ακαδημαϊκό τοπίο, παρουσιάζει τις αναλυτικές θέσεις του επ’ αφορμής του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για τη λειτουργία των ιδιωτικών παραρτημάτων ξένων ιδρυμάτων.
Θεμελιώδης αρχή της προσέγγισής μας και των θέσεων μας είναι η πρωτοκαθεδρία του ισχυρού δημόσιου πανεπιστημίου στο εκπαιδευτικό σύστημα. Όλες οι επιμέρους ρυθμίσεις, όσον αφορά τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, είναι προσαρμοσμένες σε αυτή την αρχή. Κύριος στόχος είναι η λειτουργία των μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων να εξυπηρετεί την αναβάθμιση της παιδείας, την πρόοδο της γνώσης και την κοινωνική κινητικότητα, όχι την επιχειρηματική ελευθερία των ιδιοκτητών τους. Για εμάς, η παιδεία δεν είναι απλά παροχή υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός, αλλά ένα κοινωνικό αγαθό. Επιτρέπουμε τη λειτουργία μη κρατικών φορέων στον ακαδημαϊκό χάρτη μόνο εφόσον αυτή συμβάλλει στη βελτίωση και συμπλήρωση του δημόσιου συστήματος.
Εμπνεόμαστε από τον τρόπο με τον οποίο οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν εντάξει τους μη κρατικούς φορείς στην ανώτατη εκπαίδευσή τους, διατηρώντας ταυτόχρονα την παιδεία ως κοινωνικό αγαθό. Με αυτό το πνεύμα διαμορφώσαμε την δική μας πρόταση, η οποία αποτελεί την πυξίδα της στάσης μας τόσο στην τρέχουσα συζήτηση του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για τα franchise παραρτήματα, όσο και για την συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Πηγή – περισσότερα: enikos.gr
